22 Кастрычніка 2003
ДАБРАЛЮБАВУ НЕ ДАЛІ ЭКРАНІЗАВАЦЬ БЫКАВА І КАРАТКЕВІЧА
70-гадовы юбілей адзначае адзін з найбольш вядомых беларускіх канарэжысэраў — народны артыст Беларусі Ігар Дабралюбаў. Асабістая дата жыцьця супала яшчэ з двума: сорак гадоў таму ён дэбютаваў як кінарэжысэр на “Беларусьфільме”, а ў кастрычніку 1983 году сьвет пабачыла, бадай, самая вядомая ягоная стужка “Белыя Росы”.
Ігар Карней, Менск
Сам юбіляр канстатуе, што, на жаль, ня здолеў рэалізаваць усіх сваіх творчыя задумаў — экранізаваць Уладзімера Караткевіча і Васіля Быкава: гатовыя сцэнары дагэтуль ляжаць у кабінэтах дзяржаўных чыноўнікаў.
Ігар Дабралюбаў стомлены. Кажа, перад’юбілейны маратон зьнясіліць каго заўгодна: то цягам некалькіх гадоў ніхто ня ўзгадвае, а тут раптам успомнілі ўсе. На традыцыйнае ў падобных выпадках пытаньне: ці задаволены сваім творчым багажом, ці можна было рэалізаваць сябе інакш, спадар Дабралюбаў адказаў: звычайна ў такія моманты хочацца ўзгадваць пра добрае. Але яму прыходзіць на памяць іншае:
(Дабралюбаў: ) “Тут быў закрыты цудоўны сцэнар Валодзі Караткевіча “Гнеўнае сонца сьпякотнае”; тут не далі ходу сцэнару Васіля Быкава “Сотнікаў”... Так што ня ведаю, можа, у гэтых стужках я б рэалізаваўся па-іншаму”.
(Карэспандэнт: ) “Ці рэальна зараз вярнуцца да сцэнара Васіля Быкава — пры тым, што стаўленьне да Быкава з боку беларускіх уладаў вядомае?”
(Дабралюбаў: ) “Васіль Быкаў не патрабуе да сябе нейкага асаблівага стаўленьня — ён Васіль Быкаў, вялікі беларускі пісьменьнік усясьветнага ўзроўню. Ставіць па ягоных творах кінастужкі — найвышэйшы гонар. Павінны ў чарзе да яго рэжысэры стаяць. Вось і я стаю...”
(Карэспандэнт: ) “Але, падаецца, стаяць не да Быкава, а да Міністэрства культуры, да дзяржаўных структураў і чыноўнікаў...”
(Дабралюбаў: ) “Натуральна. Але колісь Васіль даў згоду, мы задумалі, як усё ўвасобіць на экране. Але даюць дазвол і запускаюць працу, на жаль, яны, чыноўнікі”.
Спадар Дабралюбаў пераводзіць гутарку на сучасны стан беларускага кіно. Кажа, ад таго часу, як абмяжоўвалі творцу ў СССР, зьмянілася няшмат. Да таго ж, да ўнутранай цэнзуры дадаўся цэлы шэраг спадарожных: у Беларусі практычна нічога не здымаюць, прафэсія кінэматаграфіста стала непрэстыжнай і малапрыцягальнай. Пярэчу: маўляў, дзяржава, вышэйшае кіраўніцтва непасрэдна спрычынілася да стварэньня гэтак званых “блёкбастэраў”: спачатку былі мільённыя ўліваньні ў стужку “Ў жніўні 44-га”, цяпер — новы гіт “Анастасія Слуцкая”.
(Дабралюбаў: ) “Гэтыя “блёкбастэры” не атрымалі яшчэ ніводнай прэміі. Няхай ня “Оскара”, але хоць бы сталі ляўрэатамі ў Вэнэцыі, у Канах... Мне вось падказваюць, што ў Бярдзянску нейкі прыз быў. Уявіце — у Бярдзянску! Так, робяцца блёкбастэры, грошы трацяцца... Ну, можа, атрымаюць яшчэ прыз на ўласным фэстывалі. Госьці прыедуць, яны пагуляць любяць — чаму ж за гэта ня даць? Зрэшты, не зусім разумею, што гэта ў нас за фэстывалі такія — “Лістапад”, “Залаты Віцязь”. Гэта дэманстрацыя стужак, адабраных нейкімі людзьмі, якіх я ня вельмі добра ведаю, і якім не давяраю, але ўсё разам гэта называецца фэстывалем. Які гэта фэстываль?”
(Карэспандэнт: ) “Цяпер “Беларусьфільм” і Менск увогуле сталі прытулкам для расейскіх рэжысэраў, актораў, якія тут здымаюць. Плацяць мінімумальна, але выкарыстоўваюць Беларусь як вялікую здымачную пляцоўку”.
(Дабралюбаў: ) “Ну, а што ж? Танная працоўная сіла, прафэсійная. Таму і выгадна прыяжджаць сюды, здымаць. А заступіцца за людзей няма каму. Міністэрства культуры на гэта ніяк не рэагуе. Як так можна? Ва ўсіх артыстаў ёсьць тарыфныя стаўкі — ну, дык і плаціце паводле іх! Але ганьба, калі маскоўскі атрымлівае ў далярах, а беларус у рублях у тры разы меней”.
Ігар Дабралюбаў кажа, што ў нейкім сэнсе саромеецца свайго юбілею, усёй гэтай шуміхі вакол ягонага імя — бо ў гэты ж час дзясяткі калегаў-рэжысэраў фактычна выкінутыя на вуліцу, і на іх існаваньне даўно ўсе забыліся.
(Дабралюбаў: ) “Вялікая колькасьць маладых, таленавітых рэжысэраў шукаюць працы, многія наогул беспрацоўныя...”
(Карэспандэнт: ) “Іншымі словамі, Беларусі не наканавана стаць гэткім Галівудам — прынамсі, на прасторах СНД?”
(Дабралюбаў: ) “Галівудам? Ня ведаю, мы ж нікуды ня езьдзім, каб параўноўваць. Дый сваіх ня бачым карцінаў; глядзім тое, што нам купляюць. Але калі хочам мець свой кінэматограф — дайце грошы на студыю, а там ужо самі разьбяруцца, ня дурні: што ставіць, што ня ставіць, што важна, што няважна. На пасьлясавецкай прасторы ў Расеі пакуль справы найлепшыя. Там больш сур’ёзна да гэтага ўсяго ставяцца, людзі званчэй неяк жывуць”.
Адзіная імпрэза, на якую сёньня згадзіўся Ігар Дабралюбаў — гэта творчая сустрэча ў сталічным кінатэатры “Цэнтральны”. Як распавёў сам рэжысэр — збольшага дзеля таго, каб сустрэцца са старымі сябрамі.
Радыё Свабода.
==============================-
ІГАР ДАБРАЛЮБАЎ – МАСТАК ІНТЭЛІГЕНТНАГА ТВОРЧАГА ПРАЦЭСУ
Сёньня Ігару Дабралюбаву спаўняецца 70 гадоў. Наш журналіст і мастацтвазнаўца, які неаднаразова пісаў пра фільмы Ігара Дабралюбава, працаваў разам зь ім на кінастудыі “Беларусьфільм” і на прадусарскім факультэце першага ў Беларусі недзяржаўнага Інстытута сучасных ведаў – Вячаслаў Ракіцкі.
Вячаслаў Ракіцкі, Прага
Ёсьць мастакі-трыбуны, а ёсьць мастакі ціхага, інтэлігентнга творчага працэсу, якія ў кожным кадры, кожным мантажным стыку нібыта раюцца з уласным сумленьнем. Звычайна іхнае мастацтва і вызначаецца глыбінёй, яно кранае сутнасныя струны душы. Такім я лічу кінарэжысэра і свайго (ганаруся тым, што так магу сказаць) старэйшага сябра Ігара Дабралюбава.
Без крыклівай рэклямы ён мог паставіць і эфэктную, сапраўды народную камэдыю “Белыя росы”, і ціхі, пранізьлівы ў пошуку чалавечнасьці і беларускай мэтафарычнасьці фільм “Восеньскія сны”, і пазначаную трагічным успрыняцьцем сьвету драму “Мама, я жывы”.
Беларускія кінематаграфісты ці ня першымі адчулі ў паветры такі жаданы для творцаў пах перабудовы. І вырашылі ўвасобіць яе ў рэальнасьць, падзяліўшы “Беларусьфільм” на творчыя аб’яднаньні. Вакол дабралюбавага “Дыялёгу” згрупаваліся тыя рэжысэры, хто падзяляў прыярытэты мастацкага кіраўніка: беларуская драматургія і беларускія акторы: два Карпавы (старэйшы і малодшы), Марк Браўдэ, Юры Марухін. І пачалі працу з аднаўленьня забароненага за саветамі фільма Бычкова “Хрыстос прызямліўся ў Гародні”.
Для мяне як сябра мастацкай рады студыі “Дыялёг” гэта быў вялікі ўрок, і чалавечы і творчы: вяртаць купюры. Да Ігара Міхайлавіча, прыйшлі драматургі Аляксей Дудадраў, Іван Чыгрынаў, Вольга Іпатава, Лідзія Вакулоўская, Уладзімер Бутрамееў.
Па-новаму раскрываліся кінаталенты бліскучых беларускіх актораў: Стэфаніі Станюты, Галіны Макаравай, Валянціна Белахвосьціка, Генадзя Гарбука, Эдуарда Гарачага.
Нават у стужках пра вайну шукалі новае, як бы даказвалі несправядлівасьць мянушкі “партызанфільму”, якім савецкі час наканаваў стаць “Беларусьфільму”. У адным зь першых нацыянальных сэрыялаў “Плач перапёлкі” паводле эпапеі Івана Чыгрынава Ігар Дабралюбаў ўпершыню раскрыў драматызм мараў і дзеяў беларускай інтэлегенцыі ў гады Другой усясьветнай вайны, якая як не прыймала фашыстаў, гэтак разумела і беспэрспэктыўнасьць для Беларусі перамогі Чырвонай арміі. Фільм быў не пра нашую вайну, у якой беларусы параўноўваліся з загнанымі ласямі...
Штосьці на “Дыялёгу” пасьпелі рэалізаваць, але бальшыню – не. Асабліва мне шкада бліскучага сцэнару Ўладзімера Бутрамеева пра Казімера Лышчынскага. У пастаноўцы Карпава-старэйшага ён мог бы стаць першым прыгодніцкім гістарычным сэрыялам Беларусі. Да ўлады прыходзілі іншыя людзі. Ім нацыянальнае і экспэрымэнтальнае было не патрэбнае. Іншыя людзі, неталенавітыя і нахабныя, сталі кіраваць і кінастудыяй. Яна і да сёньня ня стала на ногі.
Сытуацыя ў лукашэнкаўскай Беларусі болей як на дзясятак гадоў выкінулі сапраўдных творцаў па-за творчасьць, калі хочаце вастрэй, – на сьметнік. Ва ўзросьце, калі ствараюць шэдэўры, выкінулі і майстра Ігара Дабралюбава. Ведаю, што цяперашняя ўлада чакала яго на паклон. Яму дазволілі б здымаць, нават, як цяпер кажуць, блёкбастары. Але коштам кампрамісу.
Маральнасьць жа, якая са здымачных пляцовак натуральна ўлівалася ў зьмест і паэтыку ягоных стужак, не дазволіла яму пакланіцца ніжэй каленаў. Гэтую фразу Караткевіча Ігар Міхайлавіч любіць паўтараць да сёньня.
І ён знайшоў сябе ў іншым – сярод моладзі. Ён сабраў нас, маладзейшых мастацтвазнаўцаў, і арганізаваў прадусарскі факультэт у недзяржаўным Інстытуце сучасных ведаў. Я перакананы, што ніхто з нашых выпускнікоў ня кіне камень у бок загадчыка катэдры тэорыі мастацтва прафэсара Ігара Дабралюбава. Ён вучыў і вучыць моладзь свабодзе, маральнасьці ў творчасьці і ў жыцьці. А я мару яшчэ напісаць не адну рэцэнзію не на адзін фільм Ігара Міхайлавіча, якія, як звычайна ў яго, будуць па-беларуску мудрымі.
Радыё Свабода.
|
